"Cookies" faylları nədir?

Hər gün vebsaytlara daxil olanda, qarşımıza çıxan pop-up pəncərədə cookies qəbul edərək istifadə şərtlərini qəbul etdiyimizi bildirən bir mesaj görürük. Çox vaxt bu istəyi qəbul edirik və davam edirik. Lakin,hər zaman gördüyümüz bu fayllarn mənasını bilirikmi?

Cookies (kükilər) - bütün vebsaytların sizin cihazınızda saxladığı kiçik mətn fayllarıdır. Bu mətn faylları sayta daxil olmanız və oradakı hərəkətləriniz haqqında məlumatları saxlayır. Məsələn, parollar, seçimlər, parametrlər haqqında məlumatlar – bunların hamısı cihazınızda saxlanılır. Bu məlumatlar hər bir ziyarətçi üçün ayrıca yaradılır, sizin ID-niz saxlanılır və növbəti dəfə sayta daxil olduqda serverə qoşularkən sizin ID-niz tanınır və əvvəlki ziyarətlərinizin nəzərə alınması ilə məlumatlar göstərilir.

Adətən vebsaytlar üç növ cookies fayllarından birini istifadə edirlər:

1. Sessiya cookies-ləri - Adından da göründüyü kimi, bu cookies faylları istifadəçi brauzeri bağlayana qədər saxlanılır. Bu cür cookieslər sessiyaları idarə etmək üçün istifadə olunur və brauzer bağlandıqdan dərhal sonra silinir.

2. Daimi cookies-lər - Bu fayllar müəyyən müddət ərzində və ya istifadəçi özü onları silənə qədər cihazda saxlanılır. Onlar adətən istifadəçinin sayta təkrar daxil olarkən məlumatları yenidən daxil etməməsi üçün istifadə olunur.

3. Üçüncü tərəf cookies-ləri - Bunlar vebsaytın öz faylları deyil, üçüncü tərəf xidmətlərinin fayllarıdır. Məsələn, reklam xidmətləri sizin məlumatlarınızı izləyə və hərəkətlərinizə əsasən reklamları göstərmək üçün bu cookies-ləri istifadə edə bilərlər.

Cookies fayllarının istifadəsi ilə bir neçə məqsədi izləmək mümkündür.

1. Sessiyaların idarə edilməsi.

Sayta təkrar daxil olarkən məlumatlarınızı yenidən daxil etməyə ehtiyac olmur, çünki onlar artıq cihazınızda saxlanılır. Bununla sayta daxil olduqda, sayt sizi tanıyır: məlumatlar, parollar, seçimlər. Əldə olan məlumatlar əsasında sizə müəyyən məlumatlar, reklam və s. təqdim edilir.

 2. Fərdiləşdirmə.

  Şəxsi məlumatlarınızın, seçimlərinizin, məsələn, dillərin, reklamların saxlanılması da əsas məqsədlərə daxildir. Hər bir istifadəçinin məlumatlarını fərdiləşdirərək, onların maraqlarına uyğun məlumatların təmin edilməsi daha asandır və beləliklə istifadəçilərin maraqlarında daha da uyğun olur.

 3. Analitika.

 Saytdakı hərəkətlərinizi, məsələn, müəyyən səhifələri ziyarət etməyinizi və orada keçirdiyiniz vaxtı izləyərək, statistik məlumatlar yaradıla bilər. Bu məlumatlar saytın,kontentin və istifadəçi təcrübəsinin təkmilləşdirilməsinə kömək edəcək.

 4. Reklam.

 Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, reklam xidmətləri sizin seçimlərinizi və hərəkətlərinizi izləyərək, sizi maraqlandıra biləcək reklamları təqdim edir.

 Bu faylların müəyyən üstünlükləri və çatışmazlıqları var. Üstünlüklərindən biri, sessiyaların idarə edilməsinin asanlaşdırılması, sayta daxil olma təcrübəsinin yaxşılaşdırılması,seçimlərinizin yadda saxlanılması və saytın fəaliyyətlərini davamlı olaraq analiz etməsidir. Bu, istifadəçi təcrübəsinin yaxşılaşdırılmasına kömək edir. Lakin, üçüncü tərəf cookies-lərin mövcudluğunu nəzərə alaraq, məlumatlarınız icazəsiz izlənilə bilər və bu müəyyən təhlükələr yarada bilər. Sayta daxil olarkən, cookies fayllarını qəbul edib-etməmək hüququmuz var, bu da Avropa İttifaqının Ümumi Məlumatların Mühafizəsi Qaydalarına (GDPR) uyğundur.

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, siz cookies fayllarını qəbul etmək və ya rədd etmək hüququna maliksiniz. Gəlin, hansı tədbirləri görə biləcəyinizi nəzərdən keçirək. İlk növbədə, istənilən vaxt brauzer ayarlarından cookies fayllarını silə bilərsiniz. Həmçinin, bütün cookies fayllarını və ya yalnız üçüncü tərəf cookieslərini bloklamaq funksiyasını aktivləşdirə bilərsiniz. Eyni zamanda, müəyyən vebsaytlar üçün cookies fayllarını idarə etməyi seçə bilərsiniz, məsələn, müəyyən saytlarda istifadəsinə avtomatik olaraq icazə  və ya qadağan etmək.

Nəticə olaraq, qeyd etmək lazımdır ki, cookies faylları müasir dövrdə vebsaytların istifadəsini rahatlaşdırmaqda mühüm rol oynayır. Bu sistemin istifadəsi həm istifadəçilər, həm də sayt yaradıcıları üçün çoxlu müsbət cəhətlər yaradır. Lakin, məxfilik məsələsində ehtiyatlı olmaq və məlumatların təhlükəsizliyini maksimum təmin etmək üçün cookies fayllarını idarə etməyi bacarmaq vacibdir.