Əlçatan dizayn: Tətbiqləri hamı üçün rahat etmək yolları
Müasir tətbiqlər yalnız əksəriyyət üçün deyil, həm də fiziki məhdudiyyətləri olan insanlar üçün də rahat olmalıdır. Dizaynda əlçatanlıq (accessibility) getdikcə daha vacib hala gəlir, çünki bu, məhsulun keyfiyyətini artırmaqla yanaşı, onu geniş auditoriya üçün istifadə oluna bilən edir və istifadəçilərin məmnuniyyətini artırır.
Bu məqalədə əlçatanlığın nə olduğunu, niyə vacib olduğunu və onu dizayn prosesinə necə daxil etməyi araşdıracağıq.
Əlçatanlıq nədir?
Dizaynda əlçatanlıq müxtəlif fiziki, hissiyyat və koqnitiv xüsusiyyətlərinə malik olan insanlar üçün istifadə oluna bilən interfeyslərin yaradılmasıdır. Bu qrupa aid olanlar:
- Görmə qüsurları olan şəxslər (rəng korluğu, zəif görmə, korluq).
- Motor məhdudiyyətləri olan şəxslər (məsələn, mouse və ya klaviaturadan istifadə çətinliyi).
- Eşitmə qüsurları olan şəxslər.
- Koqnitiv xüsusiyyətləri olan şəxslər (disleksiya, diqqət və yaddaş pozğunluqları).
Niyə əlçatanlıq vacibdir?
- Etik aspekt. Məlumat və texnologiyalara bərabər çıxışı təmin etmək inklüzivliyin əsas prinsipidir.
- Hüquqi tələblər. Bir çox ölkələr şirkətləri əlçatanlığı nəzərə almağa məcbur edən qanunlar qəbul edib (məsələn, ABŞ-da ADA və ya WCAG(Web Content Accessibility Guidelines 2.1).
- Geniş auditoriya. Xüsusi ehtiyacları olan insanların tələblərini nəzərə alan tətbiqlər daha geniş istifadəçi qruplarına əlçatan olur.
- İstifadəçi təcrübəsinin yaxşılaşdırılması. Əlçatanlıq prinsipləri əksər hallarda məhdudiyyəti olmayan istifadəçilər üçün də məhsulu daha rahat edir.
Əlçatan dizaynın prinsipləri
1. Kontrastlıq
Mətn və fon arasında kifayət qədər kontrast təmin edin. Bu, görmə məhdudiyyəti və ya rəng korluğu olan istifadəçilər üçün vacibdir.
- Mətnin fonla minimum kontrast nisbəti: 4.5:1 (WCAG tövsiyəsi).
- Kontrastı yoxlamaq üçün WebAIM Contrast Checker kimi alətlərdən istifadə edin.
2. Şəkillər üçün alternativ mətn
Hər bir şəkil alternativ təsvir (alt-mətn) ilə təmin olunmalıdır ki, ekran oxuyucuları istifadə edən şəxslər onun məzmununu anlaya bilsinlər.
3. Rahat naviqasiya
İstifadəçilərə tətbiqdən klaviatura və ya digər idarəetmə qurğuları ilə istifadə etmək imkanı yaradın. Vacibdir ki, bütün interaktiv elementlər, məsələn, düymələr və ya keçidlər tabulyasiya (Tab) vasitəsilə əlçatan olsun.
4. Sadə mətn
Aydın və sadə dil istifadə edin, mürəkkəb terminlərdən çəkinin. Bu, koqnitiv xüsusiyyətləri olan istifadəçilərin məlumatı daha asan qavramasına kömək edir.
5. İnterfeysin böyüdülməsi
İnterfeysin ekranın 200% böyüdülməsi zamanı da yaxşı görünməsinə əmin olun. Bu, zəif görmə qabiliyyəti olan istifadəçilər üçün vacibdir.
6. Vizual göstərişlər
Məlumatın dublikasiyasını təmin edin. Məsələn, rəng indikatorları mətn və ya ikonlarla dəstəklənməlidir (rəng korları üçün).
Əlçatanlığı yoxlamaq üçün alətlər
- Lighthouse (Chrome DevTools): saytın əlçatanlığını qiymətləndirmək üçün daxili alət.
- axe Accessibility Checker: əlçatanlıq problemlərini tapmağa kömək edən brauzer əlavəsi.
- VoiceOver/JAWS/NVDA: interfeysin test edilməsi üçün ekran oxuyucuları.
Əlçatanlıq nümunələri
- Apple: Şirkətin qurğuları VoiceOver, böyüdülmüş şriftlər və jestlərin tənzimlənməsi kimi güclü əlçatanlıq funksiyaları ilə tanınır.
- Microsoft: Windows və Office məhsullarında ekran böyüdücüləri və səsli idarəetmə daxil olmaqla istifadəçilər üçün müxtəlif əlçatanlıq funksiyaları mövcuddur.
- BBC: BBC-nin dizaynı ciddi əlçatanlıq standartlarına uyğun yaradılıb ki, onların platformaları hər kəs üçün rahat olsun.
Əlçatan dizayn yalnız bir trend deyil, müasir dünyada zərurətdir. O, bütün istifadəçilərin ehtiyaclarını nəzərə alaraq tətbiqləri daha rahat və cəlbedici edir.
Əlçatanlıq prinsiplərinin inkişaf prosesinə inteqrasiyası məhsulunuzu həqiqətən inklüziv və tələbatlı etməyə kömək edəcək. Kiçik addımlarla başlayın: mətnin kontrastını yoxlayın, alt-mətnlər əlavə edin və naviqasiyanı təkmilləşdirin. Hər belə addım məhsulunuzu daha yaxşı edir.
